28 lipca 2016 r. weszła w życie większość postanowień ustawy nowelizującej Prawo zamówień publicznych, o której pisaliśmy już wcześniej m.in. w artykule omawiającym wprowadzane zmiany. W ramach wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady – Dyrektywy klasycznej, tzn. dyrektywy 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych oraz Dyrektywy sektorowej, tzn. dyrektywy 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, zmianie ulegną między innymi przesłanki odrzucenia oferty przez zamawiającego.
Ustawodawca podtrzymał w ustawie PZP zamknięty katalog okoliczności, w których następuje odrzucenie oferty wykonawcy złożonej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, wprowadził jednak istotne zmiany:
- rażąco niska cena została rozszerzona o rażąco niski koszt (jako konsekwencja wprowadzenia w znowelizowanej PZP, art. 91 ust. 2, kryterium kosztu),
- analogicznie do powyższego, błędy w obliczeniu ceny zostały uzupełnione o błędy w obliczeniu kosztu,
- niewniesienie wadium, lub jego wniesienie w sposób nieprawidłowy, zgodnie ze znowelizowaną ustawą, stanowi przesłankę odrzucenia oferty, a nie jak dotychczas – wykluczenia wykonawcy z postępowania,
- podobnie brak zgody na przedłużenie terminu związania ofertą jest po nowelizacji przesłanką odrzucenia oferty, a nie wykluczenia wykonawcy.
Ponadto ustawodawca wprowadził dwie całkowicie nowe przesłanki odrzucenia oferty:
- oferta wariantowa nie spełnia minimalnych wymagań określonych przez zamawiającego,
- przyjęcie oferty naruszałoby bezpieczeństwo publiczne lub istotny interes bezpieczeństwa państwa, a tego bezpieczeństwa lub interesu nie można zagwarantować w inny sposób.
Ostatnia z przesłanek wpisuje się w szersze uregulowanie sytuacji, gdy zamówienia publiczne mogą wpływać na bezpieczeństwo publiczne lub istotny interes bezpieczeństwa państwa (aż po możliwość unieważnienia postępowania, odstąpienia od umowy lub odstąpienia od stosowania przepisów PZP).
Omawiając przesłanki odrzucenia oferty, warto przeanalizować sposób ich uregulowania w przepisach unijnych, które zostały transponowane do polskiego porządku prawnego. Dyrektywa klasyczna wprowadza definicje oferty nieprawidłowej, niedopuszczalnej oraz nieodpowiedniej. Zgodnie z art. 26 ust. 4 lit. b tej Dyrektywy, oferta nieprawidłowa to taka, która jest niezgodna z dokumentami zamówienia, została uznana za rażąco tanią lub otrzymana z opóźnieniem. Także w przypadku istnienia dowodów na zmowę lub korupcję, uznaje się, że złożona oferta jest nieprawidłowa. Z kolei niedopuszczalność oferty wiąże się z brakiem wymaganych kwalifikacji oferentów oraz przekroczeniem przez ofertę budżetu instytucji zamawiającej, który zamierza przeznaczyć na zakup lub wykonanie przedmiotu zamówienia. W art. 32 ust. 2 lit. a Dyrektywy klasycznej wprowadzono definicję oferty nieodpowiedniej, to znaczy takiej, która nie jest w stanie, bez istotnych zmian, zaspokoić potrzeb i spełnić wymogów instytucji zamawiającej określonych w dokumentach zamówienia. Oferty, które uznane zostaną za nieprawidłowe, niedopuszczalne lub nieodpowiednie powinny zostać odrzucone przez zamawiającego. Dyrektywa klasyczna wskazuje jednak wyjątki od tej zasady, które dotyczą przede wszystkim ofert uznanych za rażąco tanie oraz tych, które proponują rozwiązania inne niż wskazane w opisie przedmiotu zamówienia.
W przypadku ofert rażąco tanich, ich odrzucenie wymaga konsultacji zamawiającego z oferentem. Oferta może zostać odrzucona tylko wówczas, gdy dostarczone dowody nie uzasadniają w zadowalającym stopniu niskiego poziomu proponowanej ceny lub proponowanych kosztów. Ponadto, gdy zamawiający stwierdzi, że rażąco niska cena jest wynikiem uzyskania pomocy publicznej, może on odrzucić ofertę wyłącznie, gdy wykonawca nie jest w stanie udowodnić w wystarczającym terminie wyznaczonym przez zamawiającego, że pomoc ta była zgodna z zasadami rynku wewnętrznego w rozumieniu art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). W przypadku odrzucenia oferty w takich okolicznościach, konieczne jest zawiadomienie o tym Komisji Europejskiej.
Dyrektywa klasyczna formułuje także inne wyjątki od wprowadzonych przesłanek odrzucenia oferty opierających się na definicjach oferty nieprawidłowej, niedopuszczalnej i nieodpowiedniej. W szczególności zamawiający nie może odrzucić oferty tylko z tego powodu, że jest ona niezgodna z opisem przedmiotu odnoszącym się do norm, europejskich ocen technicznych i systemów referencji technicznych, a wykonawca udowodni, iż proponowane rozwiązania w stopniu równoważnym spełniają określone wymagania. Zamawiający nie może żądać od wykonawców, by oferowali produkty lub usługi, które uzyskały uprzednio certyfikat zgodności z konkretną normą, bez umożliwienia przedstawienia rozwiązań równoważnych. W tej kwestii wypowiedział się już Trybunał Sprawiedliwości, który wskazał, iż takie postępowanie stanowiłoby naruszenie przepisu art. 34 TFUE ustanawiającego zasadę swobodnego przepływu towarów (wyrok z dnia 22 września 1988 r. w sprawie 45/87 Komisja Wspólnot Europejskich v. Irlandia). Ponadto, zgodnie z Dyrektywą, zamawiający nie może odrzucić oferty wariantowej, jeśli dopuścił składanie takich ofert, jeżeli jej wybór doprowadzi do udzielenia zamówienia na usługi zamiast na dostawy lub odwrotnie.
Autor: Dagmara Dragan, Katarzyna Dziąćko, Wawrzynowicz&Wspólnicy Sp.k.