Ustawa Prawo zamówień publicznych (dalej: „PZP”), w art. 109 ust. 1 przewiduje katalog przesłanek fakultatywnych umożliwiających zamawiającemu wykluczenie danego wykonawcy z postępowania w przedmiocie udzielenia zamówienia publicznego. Jedną z nich jest naruszenie obowiązków dotyczących płatności podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne (z wyjątkiem przypadku, w którym wobec wykonawcy wydano prawomocny wyrok sądu lub ostateczną decyzję administracyjną o zaleganiu z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, ponieważ wówczas wykonawca jest obligatoryjnie wykluczany z postępowania na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 3 PZP).
W przypadku, gdy zamawiający przewidzi taką przesłankę wykluczenia w postępowaniu, wykonawca zobowiązany będzie przedstawić – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy (dalej: „Rozporządzenie”) – m.in. zaświadczenie właściwego naczelnika urzędu skarbowego, że nie zalega on z opłaceniem ww. podatków i opłat. Ewentualnie, w przypadku zalegania z opłacaniem podatków lub opłat wraz z ww. zaświadczeniem wykonawca będzie musiał złożyć dokumenty potwierdzające, że odpowiednio przed upływem terminu składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo przed upływem terminu składania ofert wykonawca dokonał płatności należnych podatków lub opłat wraz z odsetkami lub grzywnami lub zawarł wiążące porozumienie w sprawie spłat tych należności.
W związku z postępującą elektronizacją usług oferowanych przez administrację publiczną wprowadzono elektroniczne doręczanie i automatyzację procesu wydawania zaświadczeń przy pomocy konta w e-Urzędzie Skarbowym, co w następstwie doprowadziło do sporów pomiędzy zamawiającymi i wykonawcami o zgodność takiej formy przedkładanego dokumentu z przepisami Rozporządzenia.
Powyższe wątpliwości stały się przedmiotem opinii prawnej, udostępnionej przez Urząd Zamówień Publicznych „Zaświadczenie wydawane przez e-Urząd Skarbowy jako podmiotowy środek dowodowy na potwierdzenie braku podstaw wykluczenia w zakresie art. 109 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp”1 , w której jednoznacznie dopuszczono możliwość składania przez wykonawców zamówień publicznych zaświadczeń o niezaleganiu z podatkami i opłatami wygenerowanego automatycznie jako dokument elektroniczny w e-Urzędzie Skarbowym.
Argumentując tezę opinii, w pierwszej kolejności zauważono, że treść ustawy z dnia 8 czerwca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową nakazuje, aby przepisy Ordynacji podatkowej, dotyczące wydawania zaświadczeń przez e-Urzędy Skarbowe stosowano odpowiednio dla zaświadczeń generowanych elektronicznie, w praktyce zrównując prawny skutek zaświadczeń tradycyjnych i tych wydanych w formie elektronicznej. Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej potwierdza powyższe, dopuszczając w art. 35c ust. 4 załatwienie sprawy przed Krajową Administracją Skarbową również w formie elektronicznej. Wreszcie powyższe stanowisko potwierdziła Krajowa Informacja Skarbowa w komunikacie opublikowanym na stronie KAS2, wprost wskazując, że dokument elektroniczny (plik) pobrany z e-US ma taką samą moc prawną jak tradycyjny dokument papierowy. Stanowisko organów skarbowym jest zatem jednolite.
UZP podkreślił w opinii, w ślad za komunikatem KAS, że dokument elektroniczny (plik) pobrany z e-US ma taką samą moc prawną jak tradycyjny dokument papierowy. Zaświadczenie doręczane na konto podatnika w serwisie opatrzone jest kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym przez upoważnionego pracownika urzędu skarbowego.
Wprawdzie Rozporządzenie w § 2 ust. 1 pkt 4 wskazuje wprost na zaświadczenie naczelnika właściwego urzędu skarbowego, a nie Szefa KAS, jednak UZP potwierdził w opinii jednoznacznie, że takie brzmienie przepisu nie wyklucza możliwości uznania dokumentu wydanego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, skoro załatwienie sprawy w e-Urzędzie Skarbowym jest równoznaczne z załatwieniem sprawy przez KAS, którego organami pomocniczymi są naczelnicy urzędu skarbowego.
Na podstawie opinii UZP zamawiający powinni zatem uznawać w postępowaniu, że zarówno zaświadczenie wydane przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, jak i naczelnika urzędu skarbowego, potwierdza informacje dotyczące niezalegania z opłacaniem podatków i opłat dotyczących danego wykonawcy.
Na marginesie warto zwrócić uwagę także na zaświadczenia albo inne dokumenty właściwej terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub właściwego oddziału regionalnego lub właściwej placówki terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 5 Rozporządzenia, a które również mają postać zaświadczeń elektronicznych, na których nie widnieje wprost podpis elektroniczny upoważnionego pracownika ZUS.
W zakresie zaświadczeń ZUS istnieje regulacja szczególna zawarta w art. 50 ust. 4a do 4c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: „Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych”), zgodnie z którą zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek oraz decyzje o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek, wydane przez ZUS w postaci elektronicznej, opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, mogą być wykorzystywane w formie wydruku wykonanego przez płatnika składek, który je uzyskał. Przepis art. 50 ust. 4b stanowi, że ZUS umożliwia weryfikację zaświadczenia lub decyzji, o których mowa w art. 50 ust. 4a, przez udostępnioną przez ZUS stronę internetową (obecnie jest to strona https://www.zus.pl/firmy/rozliczenia-z-zus/zaswiadczenie-o-niezaleganiu/weryfikacja-zaswiadczen), po podaniu:
1) danych identyfikujących zaświadczenie albo decyzję,
2) typu identyfikatora płatnika składek i jego numeru,
3) daty wydania zaświadczenia lub decyzji.
Zgodnie z art. 50 ust. 4c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wydruki, o których mowa w art. 50 ust. 4a, mają moc zrównaną z mocą dokumentów wydawanych przez ZUS, jeżeli zawierają dane, o których mowa w art. 50 ust. 4b, umożliwiające ich weryfikację w sposób określony w tym przepisie.
Zamawiający powinni zatem uznawać takie zaświadczenia za prawidłowe, co potwierdził wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 8 listopada 2022 r., KIO 2788/22. Warto zwrócić uwagę także na zawarte w uzasadnieniu tego wyroku stwierdzenie Izby, że dokumenty urzędowe, a takim niewątpliwie jest omawiane zaświadczenie korzystają z domniemania prawdziwości. Tym samym można wnioskować, że to domniemanie rozciąga się na okoliczność, że osoba podpisująca określone zaświadczenie, w imieniu instytucji uprawnionej do wydania dokumentu, jest osobą uprawnioną do wystawienia takiego zaświadczenia.
[1] https://www.gov.pl/web/uzp/zaswiadczenie-wydawane-przez-e-urzad-skarbowy-jako-podmiotowy-srodek-dowodowy
[2] Zaświadczenie wydane w E-Urzędzie Skarbowym to dokument elektroniczny
Autorzy: Katarzyna Dziąćko, Tomasz Siedlecki, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy Sp.k.