wartość zamówienia

Zamówienia sektorowe w liczbach – dane ze sprawozdania UZP za 2015 r.

Aktualności, Zamówienia sektorowe, Zamówienia w praktyce, , , , , Możliwość komentowania Zamówienia sektorowe w liczbach – dane ze sprawozdania UZP za 2015 r. została wyłączona

Dnia 25 lipca 2016 r. Rada Ministrów przyjęła Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2015 r. Jak wskazano w Sprawozdaniu, w zeszłym roku zamawiający udzielający zamówień sektorowych stanowili 1,76% ogółu zamawiających, którzy złożyli roczne sprawozdania o udzielonych zamówieniach zgodnie z art. 98 ustawy Prawo zamówień publicznych.

W roku 2015 na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych udzielono 2 431 zamówień sektorowych. Ich wartość wyniosła w zeszłym roku 24,534 mld zł. Jest to spadek zarówno ilości, jak i wartości udzielonych zamówień w stosunku do lat 2014 oraz 2013.

 

Wykres 1

Wykres 1. Liczba i wartość zamówień sektorowych udzielonych w latach 2012-2015.

1,839 mld zł – tyle wyniosło zamówienie o największej wartości. Zostało ono udzielone przez Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A. i dotyczyło zawarcia umowy ramowej w zakresie dostaw rur dla zadań inwestycyjnych realizowanych przez tego zamawiającego. Dla porównania, w roku 2014 największa wartość zamówienia wyniosła 4,399 mld zł, a więc prawie 2,5 razy więcej.

Ponad 7,379 mld zł wydano w sektorze produkcji, transportu oraz dystrybucji gazu i energii cieplnej. W sektorze energetycznym wydano 4,914 mld zł, a w sektorze poszukiwania i wydobycia węgla i innych paliw stałych – 3,761 mld zł.

Wykres 2

Wykres 2. Wartość zamówień sektorowych udzielona w poszczególnych sektorach.

 

Trybem najczęściej wybieranym przez zamawiających sektorowych był przetarg nieograniczony – w roku 2015 w tym trybie udzielono aż 76% zamówień. Z przetargu ograniczonego, jako drugiego trybu podstawowego, skorzystano w 14% postępowań, a z trybu zamówienia z wolnej ręki – w 8%. Negocjacje z ogłoszeniem i negocjacje bez ogłoszenia stanowiły około 1% zamówień. Szczególnie należy zwrócić uwagę na małe wykorzystanie trybu negocjacji z ogłoszeniem, który przez zamawiających sektorowych może być stosowany bez spełnienia dodatkowych przesłanek, które może wynikać z wysokiego poziomu skomplikowania i długiego czasu trwania tej procedury.

Dane opublikowane w Sprawozdaniu można porównać z informacjami opublikowanymi w zeszłym roku, o których pisaliśmy wcześniej.

Autor: radca prawny Kamil Iwicki, Dagmara Dragan, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy Sp.k.

Czasopismo Portal Zamówienia.org.pl, ISSN 2544-1825

Statystyki dotyczące zamówień publicznych – trzy kwartały 2015 r.

Aktualności, Zamówienia w praktyce, , , , Możliwość komentowania Statystyki dotyczące zamówień publicznych – trzy kwartały 2015 r. została wyłączona

Jak wynika z danych przedstawionych przez Urząd Zamówień Publicznych (Informator Urzędu Zamówień Publicznych nr 3/2015, dostępny na stronie) od 1 stycznia 2015 r. do końca września 2015 r. w Biuletynie Zamówień Publicznych (dalej: BZP) oraz na stronie internetowej Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej (dalej: TED), opublikowano łącznie ponad dwieście tysięcy różnego rodzaju ogłoszeń. Wśród nich najwięcej było ogłoszeń o zamówieniu (w BZP – ponad 86 tysięcy, w TED – ponad 15 tysięcy) oraz ogłoszeń o udzieleniu zamówienia (w BZP 83.966 ogłoszeń i 16.356 ogłoszeń w TED). Analiza statystyk pokazuje, że zarówno w BZP, jak i TED, wielokrotnie publikowano ogłoszenia o zmianie ogłoszenia. Łącznie opublikowano 37 tysięcy ogłoszeń korygujących (ponad 26 tysięcy ogłoszeń tego rodzaju w BZP i ponad 10 tysięcy w TED).

Warto podkreślić, że o miejscu publikacji ogłoszeń, dotyczących zamówień publicznych (BZP lub TED), decyduje wartość zamówienia. Zgodnie z Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2013 r. w sprawie kwot wartości zamówień oraz konkursów, od których jest uzależniony obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Publikacji Unii Europejskiej, wydanym na podstawie art. 11 ust. 8 PZP przewidziano następujące tzw. progi unijne:

1. dla robót budowlanych niezależnie od rodzaju zamawiającego 5 186 000 euro,
2. dla dostaw i usług:

a. dla zamawiających klasycznych: 134 000 euro,
b. dla zamawiających sektorowych oraz w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa: 414 000 euro,
c. dla pozostałych zamawiających: 207 000 euro.

Przeważająca większość wszczętych do 30 września 2015 r. postępowań, o których ogłoszenia opublikowano w BZP, zostało wszczętych w trybie przetargu nieograniczonego (99,18 % ze wszystkich toczących się postępowań). Wśród postępowań o wartości powyżej progów z ww. Rozporządzenia (tzw. progów unijnych), odsetek przetargów nieograniczonych jest niewiele niższy i wynosi 96,28 %. Pozostałe tryby postępowania były dużo rzadziej wybierane przez zamawiających.

Jeśli chodzi o wybór trybu postępowania, zidentyfikowany na podstawie ogłoszeń o udzielonych zamówieniach, to zamawiający najczęściej decydowali się na przetarg nieograniczony, ale część zamówień (ponad 11%) o wartości poniżej progów unijnych – została udzielona w trybie z wolnej ręki. Wśród trybów postępowania, o których ogłoszenie pojawiło się w TED – szeroko rozumiane negocjacje bez ogłoszenia (obejmujące również tryb z wolnej ręki) zostały przeprowadzone w 7,80 % postępowań.

Nowelizacja z 2014 r. w zakresie kryteriów oceny ofert (więcej na ten temat pisaliśmy już w kilku artykułach opublikowanych na Portalu), przynajmniej w statystykach, przyniosła oczekiwany skutek – odsetek postępowań (dotyczy ogłoszeń opublikowanych w BZP), w których zastosowano nie tylko kryterium ceny, waha się od 82 % do 96 %, w zależności od rodzaju zamówienia (roboty budowlane, dostawy, usługi). Bardzo podobnie wyglądają statystyki dotyczące kryteriów oceny ofert w zamówieniach powyżej progów unijnych.

W analizach systemowych, opublikowanych w Biuletynie UZP (nr 3/2015), skupiono się głównie na statystykach dotyczących zamówień poniżej progów unijnych. Wartość tych zamówień, udzielonych do 30 września 2015 r., to prawie 29 miliardów złotych. Z przedstawionych danych wynika, że zamówienia o największej wartości (50,55 % wartości wszystkich) oraz najwięcej zamówień (39,71 %) udzieliła administracja samorządowa. Średni czas trwania postępowań (dla których ogłoszenia publikowane są w BZP) wyniósł 35 dni i wydłużył się o jeden dzień w stosunku do roku 2014.

Odnosząc się do danych, dotyczących (wybranych) kategorii zamawiających, warto wskazać, że wśród zamówień udzielonych przez zamawiających sektorowych, aż 43,10 % udzielonych zamówień to zamówienia na usługi, nieco mniej (41,45 %) udzielonych zamówień to dostawy. Roboty budowlane stanowiły zaledwie 15,45 % wszystkich udzielonych przez zamawiających sektorowych zamówień. Co ciekawe, w odniesieniu do zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa oraz na podwykonawstwo – ponad czterokrotnie więcej ogłoszeń pojawiło się w TED (130 ogłoszeń, 31 w BZP), a zatem dużo więcej postępowań miało wartość przewyższającą progi unijne wskazane w Rozporządzeniu.

Środki ochrony prawnej.

UZP udostępnił również dane, dotyczące środków ochrony prawnej. Z zaprezentowanych statystyk wynika, że spośród wniesionych w trzech kwartałach 2015 r. odwołań (2.122 odwołań), aż 32 % zostało oddalonych. W co piątej sprawie, w której wniesiono odwołanie, postępowanie zostało umorzone. Dodatkowo, do umorzenia postępowania doszło także w 15 % spraw, w których to zarzuty zostały uwzględnione w całości przez zamawiającego. Jedynie w 22 % spraw, odwołanie zostało uwzględnione. Najwięcej odwołań w 2015 r. wniesiono w sprawach dotyczących usług (46 %).

Od wyroków Krajowej Izby Odwoławczej, które zapadają po wniesieniu odwołania, do sądów skierowano 123 skargi (do 30 września 2015 r.). W związku z tym odsetek ilości wniesionych skarg w stosunku do liczby rozpatrzonych odwołań wyniósł 6%.

Autor: Anna Mathews, Kancelaria Wawrzynowicz&Wspólnicy Sp.k.

Zamówienia sektorowe w liczbach – dane ze sprawozdania UZP za 2014 r.

Aktualności, Zamówienia sektorowe, , , , , Możliwość komentowania Zamówienia sektorowe w liczbach – dane ze sprawozdania UZP za 2014 r. została wyłączona

4,399 mld zł[1] – to największa wartość zamówienia udzielonego przez zamawiającego sektorowego (TAURON Wytwarzanie S.A) w 2014 r. Wykonawcą zamówienia dotyczącego budowy bloku energetycznego o mocy 800-910 MW na parametry nadkrytyczne w Elektrowni Jaworzno III, zostało konsorcjum Rafako i Mostostal Warszawa. Zgodnie z kalendarium inwestycji, dostępnym na stronie Zamawiającego, prognozuje się, że blok ma zostać przekazany do eksploatacji na początku 2019 r.

Jak podano w Sprawozdaniu o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2014 r., w minionym roku „udzielono 2 581 zamówień sektorowych (w roku 2013 – 2 826; w 2012 – 2 054; w 2011 – 2 490). Wartość tych zamówień wyniosła w 2014 roku 36,710 mld zł (w roku 2013 – 34,033 mld zł; w 2012 – 41,934 mld zł a w 2011 – 43,7 mld zł).” Z przedstawionych danych wynika, że wśród zamówień sektorowych to w sektorze elektroenergetycznym poziom wartości zamówień był najwyższy – ponad 14,291 mld zł. Na drugim miejscu pod względem kwoty przekazanej na realizacje zamówień znalazły się przedsiębiorstwa udzielające zamówień sektorowych dotyczących produkcji, transportu, dystrybucji gazu i energii (5,747 mld zł). Nieco mniej wydatkowano w sektorze kolejowym (ok. 5,158 mld zł).

„Uwzględniając liczbę udzielanych zamówień najwięcej zamówień sektorowych dotyczyło dostaw – 45% zamówień (w roku 2013 – 47%; w 2012 – 45%; w 2011 – 54%). Usługi stanowiły 43% zamówień (w roku 2013 – 44%; 2012 – 47%; w 2011 – 39%). Pozostałe 12% zamówień dotyczyło robót budowlanych (w roku 2013 – 9%; w 2012 – 8%; w 2011 – 7%).” Jeśli chodzi o wartości zamówień sektorowych – najwięcej wydatkowano na roboty budowlane oraz usługi – po 35% środków.

Co do zasady, zgodnie z art. 134 ust. 1 PZP, zamówienia udzielane są w trybie przetargu nieograniczonego lub ograniczonego oraz negocjacji z ogłoszeniem. Zgodnie z ww. Sprawozdaniem, najbardziej popularny w ramach zamówień sektorowych był tryb przetargu nieograniczonego. „W roku 2014 w tym trybie udzielono 78% zamówień sektorowych.” Był to również najchętniej wybierany tryb w tzw. reżimie klasycznym. Zamawiający częściej wybierają taki sposób przeprowadzenia przetargu, ponieważ w dużym stopniu realizuje zasadę równości, jasności, konkurencyjności postępowania, a jednocześnie jest łatwiejszy do przeprowadzenia pod względem proceduralnym i często krótszy niż tryb przetargu ograniczonego, a tym bardziej tryb negocjacji z ogłoszeniem.

Na pozostałe tryby udzielania zamówień decydowano się dużo rzadziej. W ramach zamówień sektorowych „W 2014 r. z przetargu ograniczonego korzystano w 11% postępowań (w roku 2013 – 8%; w 2012 – 10%; w 2011 – 8%). Tryb zamówienia z wolnej reki zastosowano w 8% postępowań (w roku 2013 – 10%; w 2012 – 13%; w 2011 – 10%), negocjacje z ogłoszeniem – w 2% (w latach 2012-2013 także 2%; w 2011 – 4%), a negocjacje bez ogłoszenia stanowiły poniżej 1% zamówień (w latach 2013-2010 także ok. 1%).”

 

Autor: Anna Mathews, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy Sp.k.

[1] Sprawozdanie o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2014 r. (sprawozdanie dostępne pod adresem: www.uzp.gov.pl/cmsws/page/GetFile1.aspx?attid=8572 ), s. 31

Kiedy zachodzą przesłanki do udzielenia, przez zamawiającego sektorowego, zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 134 ust. 6 pkt 2 PZP?

Aktualności, Orzecznictwo, Zamówienia sektorowe, , , , Możliwość komentowania Kiedy zachodzą przesłanki do udzielenia, przez zamawiającego sektorowego, zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 134 ust. 6 pkt 2 PZP? została wyłączona

Wyrok KIO sygn. akt: 2799/11 z dnia 13 stycznia 2013 r.

Trzy podstawowe tryby udzielania zamówień sektorowych to przetarg nieograniczony, przetarg ograniczony i negocjacje z ogłoszeniem. „Zgodnie z art. 10 ust. 2 PZP Zamawiający może udzielić zamówienia w innym trybie niż przetarg nieograniczony czy przetarg ograniczony, tylko w przypadkach określonych w ustawie. Przesłanki zaś stosowania nieprzetargowych trybów udzielania zamówień publicznych muszą być interpretowane ściśle. (…) Udzielenie zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki jest wiec możliwe do zastosowania tylko w ściśle określonych okolicznościach, wymienionych enumeratywnie w przepisach ustawy.”

Przesłanki wymienione w art. 134 ust. 6 pkt 2 PZP, upoważniające zamawiającego sektorowego do skorzystania z tego niekonkurencyjnego trybu udzielenia zamówienia, są następujące:
1) zaistnienie trwających przez bardzo krótki okres szczególnie korzystnych warunków;
2) możliwość udzielenia zamówienia po cenie znacząco niższej od cen rynkowych.

O innej bardzo istotnej i często stosowanej przesłance trybu zamówienia z wolnej ręki, określonej w art. 67 ust. 1 pkt 1 PZP, pisaliśmy już na Portalu w artykule: Zamówienie z wolnej ręki interpretacja przesłanki z art. 67 ust. 1 pkt 1 PZP. Interpretacja ta dotyczy również zamówień sektorowych (zgodnie z art. 134 ust. 6 pkt 1 PZP).

Sposób oceny przesłanki z art. 134 ust. 6 pkt 2 przez Zamawiających, Wykonawców jak i KIO znacznie się od siebie różnią, dlatego warto przybliżyć wyrok KIO o sygn. akt: 2799/11 z dnia 13 stycznia 2013 r., w którym to wskazano na czym polega spełnienie wymogów dla zastosowania tej podstawy trybu zamówienia z wolnej ręki.
W omawianym orzeczeniu Zamawiający prowadził postępowanie na dostawę kilkunastu kolejowych składów spalinowych. Zdecydował się na udzielenie zamówienia z wolnej ręki „w związku z trwającymi przez bardzo krótki okres szczególnie korzystnymi okolicznościami.” Okoliczności te ma wyczerpywać następujący stan faktyczny – do Zamawiającego zwrócił się z ofertą dotyczącą sprzedaży używanych kolejowych składów spalinowych przedstawiciel włoskiej firmy R. srl. Cena zaproponowana przez oferenta została uznana przez Zamawiającego za niezwykle korzystną, tym bardziej, że zawierała ona również koszty transportu, szkolenia pracowników itp. Sprzedający tabor podał, że konieczne jest podjecie szybkiej decyzji przez Zamawiającego, z uwagi na duże zainteresowanie ofertą innych podmiotów (wskazał również, że oferta jest ważna od 7.12.2011 r. do 10.01.2012 r.). To zdaniem Zamawiającego wystarczyło do spełnienia przesłanek przeprowadzenia procedury z wolnej ręki przez zamawiającego sektorowego.

Odwołanie w tej sprawie wniosły dwa podmioty (dołączył do nich również trzeci potencjalny oferent), wskazując, że nie zostały spełnione warunki z art. 134 ust. 6 pkt 2 PZP i domagając się nakazania unieważnienia czynności wszczęcia postępowania w trybie zamówienia z wolnej ręki.

Odwołujący podnosili m.in. że pierwsza przesłanka dla udzielenia tego trybu zamówienia (zaistnienie trwających przez bardzo krótki okres szczególnie korzystnych warunków) nie może być spełniona, ponieważ okres trwania oferty to ponad miesiąc. Również „w ocenie Izby nie można mówić, aby zaistniały szczególnie korzystne okoliczności. Za tego rodzaju okoliczności można uznawać szczególne, nieprzewidziane zdarzenia, o wyjątkowym charakterze, istniejące tylko tu i teraz. Nie można jednak za taka okoliczność w żadnym wypadku uznać sytuacji, w której do Zamawiającego zgłosił się wykonawca, pośrednik oferujący sprzedaż taboru objętego zamówieniem. Zdarzenia te powinny bowiem wystąpić obiektywnie, niezależnie od osoby i potrzeb Zamawiającego. Za takie zdarzenie nie może zostać uznane ukierunkowane działanie podmiotu trzeciego, którego celem jest dokonanie sprzedaży na rzecz Zamawiającego.”

Ponadto KIO odniosła się również do „krótkotrwałości” korzystnych okoliczności – „(…) w ocenie Izby zamawiający nie wykazał, aby warunki które uznał za szczególnie korzystne obowiązywały przez krótki okres czasu. (…) Zamawiający nie wykazał więc, że po dniu 10 stycznia 2012 r. oferta ta będzie nieaktualna.” Zamawiający uważał, że okres 1 miesiąca jest niezwykle krótki, zwłaszcza, zważywszy na konieczność przeprowadzenia badania rynku by sprawdzić czy cena jest korzystna. Jednak zdaniem Izby: „(…) określony w art. 134 ust. 6 pkt 2 PZP wymóg, aby cena była znacząco niższa oznacza, że wyjątkowa atrakcyjność tej ceny dla Zamawiającego powinna być oczywista, bez konieczności przeprowadzania dodatkowych badań.” W myśl za tym stanowiskiem KIO oddaliła również wniosek o powołanie biegłego co do ustalenia czy cena oferowana przez włoskiego dostawcę jest znacząco niższa od ceny rynkowej. Jak podano w uzasadnieniu: „Cena, o której mowa w art. 134 ust. 6 pkt 2 UZP powinna być obiektywnie znacząco niższa od cen rynkowych bez konieczności stwierdzenia tego faktu przez biegłego.”

Także drugiej z przesłanek, upoważniających zamawiającego sektorowego do zastosowania niekonkurencyjnego trybu udzielania zamówień, czyli możliwości udzielenia zamówienia po cenie znacząco niższej od cen rynkowych, nie uznano w wyroku za spełnioną. W jednym z odwołań wskazano, że cena oferowanego taboru „jest zaledwie o ok. 30 % niższa od ceny taboru nowego oferowanego przez polskich producentów wraz z pakietem usług dodatkowych i kilkuletnią gwarancją”. Jak wskazała KIO „przeprowadzenie postępowania w jednym z trybów przetargowych umożliwiłoby Zamawiającemu zweryfikowanie zarówno cen rynkowych, jak również ustalenie zakresu rynku wtórnego szynobusów w Europie na rynku rodzimym. (…) Nie jest bowiem przesądzone, że iż oferta pojazdów nowych nie mogłaby być konkurencyjna w stosunku do oferty pojazdów używanych. Okoliczność ta może zostać zweryfikowana po zastosowaniu jednego z trybów przetargowych do nabycia pojazdów.”

Podsumowując, w ocenie KIO „w niniejszym postępowaniu Zamawiający nie był uprawniony do zastosowania trybu udzielenia zamówienia publicznego z wolnej ręki na podstawie art. 134 ust. 6 pkt 2.”

Autor: Anna Mathews, Kancelaria Wawrzynowicz i Wspólnicy Sp.k.

Rażąco wysoka opłata od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego – wyrok TK

Aktualności, Orzecznictwo, , , Możliwość komentowania Rażąco wysoka opłata od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego – wyrok TK została wyłączona

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 stycznia 2014 r. (sygn. akt: SK 25/11)

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 kwietnia 2014 r. (sygn. akt: SK 12/13)
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 kwietnia 2014 r. (sygn. akt: SK 12/13) orzekł, że art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: u.k.s.c.), określający opłatę od skargi na orzeczenie KIO w wysokości 5 % wartości przedmiotu zamówienia, jest niezgodny m.in. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. W skutek wydania tego wyroku art. 34 ust. 2 ww. ustawy utracił moc obowiązującą z dniem 28 kwietnia 2014 r.

W ostatnich latach TK wydał zaledwie kilka orzeczeń odnoszących się do zagadnień związanych z zamówieniami publicznymi. Co ciekawe, art. 34 ust. 2 u.k.s.c. był już przedmiotem kontroli w wyroku Trybunału z dnia 14 stycznia 2014 r., sygn. akt: SK 25/11. Rozpatrywany przepis został wtedy uznany za zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Dlatego też tym bardziej na omówienie zasługuje najnowszy wyrok (sygn. akt: SK 12/13), zapadły w sprawie wysokości i sposobu obliczania opłaty od skargi na rozstrzygnięcie KIO.
Ze stanu faktycznego sprawy wynika, że w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, po odrzuceniu odwołania przez Krajową Izbę Odwoławczą skarżące spółki, na podstawie art. 189a PZP, złożyły skargę na postanowienie KIO do Sądu Okręgowego wraz z wnioskiem o zwolnienie ich z opłaty sądowej. Sąd oddalił jednak w całości przedmiotowy wniosek i wezwał skarżące do uiszczenia opłaty w wysokości 5 000 000 zł, na podstawie obowiązującego wówczas art. 34 ust. 2 u.k.s.c. (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 206, poz. 1591): „Jeżeli skarga, o której mowa w ust. 1, dotyczy czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego podjętych po otwarciu ofert, pobiera się opłatę stosunkową w wysokości 5 % wartości przedmiotu zamówienia w postępowaniu, którego skarga dotyczy, jednak nie więcej niż 5.000.000 złotych.”

Dlaczego Sąd Okręgowy ustalił tę opłatę w maksymalnej możliwej wysokości? Kluczowa dla jej obliczenia jest wartość przedmiotu zamówienia publicznego. „Wartością zamówienia [które jest podstawą do wyliczenia opłaty stosunkowej od odwołania wniesionego od czynności podjętych po otwarciu ofert] powinna być wartość przyjęta przez zamawiającego (pomimo iż nie odzwierciedla ona kwoty stanowiącej rzeczywisty przedmiot sporu), bowiem tylko takie rozwiązanie gwarantuje równość wykonawców w dostępie do środków ochrony prawnej.” (Adamczak M., „Nowe opłaty od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej w świetle konstytucyjnego prawa do sądu.”, Zam.Pub.Dor. 2010/12/32-38). W przedmiotowej sprawie Zamawiający podał, że wartość zamówienia została ustalona na kwotę 182 335 517,59 zł. Opłata stosunkowa obliczona na podstawie tej wartości zamówienia znacznie przekracza zatem maksymalną wysokość określoną w przepisie. Dlatego też Sąd przyjął, że opłata za skargę na postanowienie KIO wynosi 5 mln zł.
Tak rażąco wysoka opłata nie została uiszczona przez skarżące, w związku z czym Sąd Okręgowy wydał postanowienie, w którym odrzucił ich skargę na orzeczenie KIO. Na tej podstawie (postanowienie to wyczerpało drogę sądową w tej sprawie), skarżące złożyły skargę konstytucyjną, w której wniosły o stwierdzenie, że art. 34 ust. 2 u.k.s.c. jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.

Paradoksalnie, jak czytamy w wyroku TK, „Skarżące zwróciły uwagę, że w ich wypadku opłata sądowa od skargi na orzeczenie KIO stanowiła równowartość potencjalnego zysku, jaki mogłyby wypracować, gdyby otrzymały i zrealizowały całe zamówienie publiczne.” Zdaniem skarżących „art. 34 ust. 2 u.k.s.c. wyłączył im możliwość zweryfikowania przed sądem rozstrzygnięcia KIO”. Przekonanie to podzielił również Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że opłata z art. 34 ust. 2 jest przejawem nadmiernego fiskalizmu i ogranicza prawo do sądu, w związku z czym niemożliwa jest ochrona słusznych praw skarżącego naruszonych przez zamawiającego. Sędziowie Trybunału kwotę 5 mln zł uznali za arbitralną i wygórowaną, a ingerencję ustawodawcy w tym wypadku – za nadmierną. Trybunał ostrzegł przed sytuacją „kiedy ekonomiczna kalkulacja „zysków i strat” będzie powodowała rezygnację z dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.”

Za środek kontroli w tej sprawie TK przyjął art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, w którym wyrażona jest jedna z najważniejszych zasad demokratycznego państwa prawnego – „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.” Drugim przepisem konstytucyjnym formułującym zasadę prawa do sądu (akurat w tym przypadku w aspekcie negatywnym) jest art. 77 ust. 2 Konstytucji, który także stał się kluczowym odniesieniem w orzeczeniu Trybunału. Art. 34 ust. 2 u.k.s.c. uznano za niezgodny również z art. 31 ust. 3 Konstytucji, oraz z art. 78 Konstytucji.

To właśnie kwestia dostępu do sądu odegrała najważniejszą rolę w przedmiotowej sprawie. Zbyt wysokie koszty sądowe, w tym opłaty sądowe, mogą utrudniać dostęp do sądu. W orzeczeniu podkreślano, że „Nadmierna bariera kosztowa może wręcz hamować dostęp do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd (zweryfikowania przez sąd rozstrzygnięcia organu niesądowego), przekształcając się w opłatę nieproporcjonalnie dolegliwą, czy wręcz „zaporową”.”

Pojawia się zatem pytanie, dlaczego Sędziowie Trybunału w orzeczeniu ze stycznia br. stwierdzili konstytucyjność art. 34 ust. 2 u.k.s.c., zwracając jednocześnie uwagę na problem jaki występuje w dostępie do sądu w związku ze stosowaniem ww. przepisu. W postępowaniu zakończonym wyrokiem z dnia 14 stycznia 2014 r. (sygn. akt: SK 25/11) TK orzekał co do art. 34 ust. 2 w zakresie, w jakim przepis ten określa opłatę stosunkową od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej. Opłata stosunkowa w tym przepisie wynosiła 5 % wartości przedmiotu zamówienia publicznego. Natomiast punktem wyjścia dla orzeczenia z dnia 15 kwietnia 2014 r. (SK 12/13), jest skarga konstytucyjna rozpatrzona w zakresie, w jakim art. 34 ust. 2 u.k.s.c. określał w sposób kwotowy (5 000 000 zł) maksymalną stawkę opłaty sądowej. Zatem z uwagi na skomplikowaną, „podwójną” konstrukcję opłaty z art. 34 ust. 2, TK rozpatrywał ją dwukrotnie. I to właśnie próg 5 mln zł okazał się ograniczeniem w prawie do sądu. Opłata stosunkowa (stosowana zwłaszcza w sprawach o prawa majątkowe) nie jest rzadkością w polskim prawie i nie budzi takich kontrowersji jak określenie kwotowe.

Podsumowując, w wyroku z dnia 15 kwietnia 2014 r. „Trybunał Konstytucyjny zdecydował o stwierdzeniu niezgodności z Konstytucją pełnego zakresu art. 34 ust. 2 u.k.s.c., co znaczy, że cała jednostka redakcyjna ustawy zostanie uchylona wraz z wejściem w życie wyroku. Tym samym wszystkie opłaty sądowe w sprawach zamówień publicznych – niezależnie od tego czy dotyczą czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego podjętych po otwarciu ofert czy przed tym momentem – będą obliczane wg reguł określonych w art. 34 ust. 1 u.k.s.c i będą miały charakter stały.”

Uprzedzając wątpliwości co do ewentualnych nadużyć możliwości zaskarżania orzeczeń KIO w związku z obniżeniem opłaty za wniesienie skargi w tej sprawie (opłata obliczana na podstawie art. 34 ust. 1 będzie znacznie niższa, co oznacza większą dostępność tego środka zaskarżenia), TK wskazał, że „nawet potencjalne nadużywanie skargi na orzeczenie KIO czy jej instrumentalne wykorzystywanie w bieżącej praktyce do „blokowania” postępowań w sprawach o udzielenie zamówienia publicznego o znacznych wartościach nie wstrzymują zawarcia umowy o zamówienia publiczne”.

Autor: Anna Mathews, Kancelaria Wawrzynowicz i Wspólnicy Sp. k.