Wyrok KIO z dnia 6 sierpnia 2013 r., sygn. akt: KIO 1772/13
Postanowienie KIO z dnia 25 kwietnia 2013 r., sygn. akt: KIO 887/13
Kary pieniężne, jakie mogą zostać nałożone na zamawiającego, uregulowano w dziale VII ustawy PZP, zatytułowanym „Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy”. Pięć przepisów (art. 199 – art. 203 PZP), składających się na ten dział, w jasny i przejrzysty sposób normuje zasady odpowiedzialności i wymierzania kar przez odpowiednie organy. Ustawodawca wyłączył z zastosowania przepisów działu VII kilka podmiotów. Są to:
1) jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych;
2) państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;
3) inne niż określone powyżej podmioty, jeżeli łącznie zachodzą następujące okoliczności:
• jeżeli ponad 50% wartości udzielanego przez nie zamówienia jest finansowane ze środków publicznych lub przez podmioty wymienione powyżej i inne,
• jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 PZP,
• jeżeli przedmiotem zamówienia są roboty budowlane polegające na wykonaniu określonych prac lub usług związanych z takimi robotami.
„Zamawiający wymienieni powyżej są objęci regulacjami dotyczącymi dyscypliny finansów publicznych lub odrębnymi pragmatykami i dla nich ustawa nie tworzy dodatkowego systemu odpowiedzialności. Dualizm odpowiedzialności za naruszenia ujawnione w postępowaniu o udzielenie zamówienia budzi poważne wątpliwości. Nie chodzi tu jedynie o wymiar i rodzaj kar, które w przypadku sektora finansów publicznych nakładane są na osoby fizyczne winne naruszeń, w przypadku zaś zamawiających niebędących jednostkami sektora finansów publicznych – na podmiot będący zamawiającym, ale również o zakres odpowiedzialności.” (Stachowiak M., Komentarz do art.199 ustawy – Prawo zamówień publicznych, w: Dzierżanowski W., Prawo zamówień publicznych. Komentarz. LEX 2014)
W omawianym w niniejszym artykule postanowieniu (z dnia 25 kwietnia 2013 r.), KIO wskazała, że: „Dla osób odpowiedzialnych z ramienia jednostek sektora finansów publicznych, o których jest mowa w ustawie o finansach publicznych, dodatkowe sankcje związane z brakiem stosowania przepisów ustawy P.z.p. przewiduje ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 168) w art. 17 ust. 1-6. Tym samym brak stosowania ustawy P.z.p. lub jej poszczególnych przepisów stanowić będzie jednocześnie naruszenie dyscypliny finansów publicznych.”
Katalog naruszeń, które podlegają karze pieniężnej, wymieniono w art. 200 PZP. Z przepisu tego wynika, że sankcje poniesie zamawiający, który udziela zamówienia z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki stosowania trybów udzielania zamówienia: negocjacji bez ogłoszenia, z wolnej ręki lub zapytania o cenę. Również jeżeli zamówienia udzielono bez wymaganego ogłoszenia i bez stosowania ustawy – zamawiający poniesie odpowiedzialność.
Wątpliwości może budzić zakres pojęcia „bez stosowania ustawy”. Pomocne w definicji tego terminu jest orzecznictwo KIO. W przytoczonym już powyżej postanowieniu Izba wskazała, że: „Za odstąpienie od stosowania ustawy, w rozumieniu powyższego przepisu, uznać w takim wypadku należy całkowite pominięcie jej uregulowań w procesie udzielenia zamówienia.”
Jak stanowi art. 200 ust. 2 PZP: „Karze pieniężnej podlega również zamawiający, który:
1) określa warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję,
2) opisuje przedmiot zamówienia w sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję,
3) prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia z naruszeniem zasady jawności,
4) nie przestrzega terminów określonych w ustawie,
5) wyklucza wykonawcę z postępowania o udzielenie zamówienia z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki wykluczenia,
6) odrzuca ofertę z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty,
7) dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy
– jeżeli naruszenie to ma wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia.”
Wysokość kary pieniężnej jest ustalana w zależności od wartości zamówienia oraz jego rodzaju (dostawy, usługi, roboty budowlane). Wymiar kar został określony w art. 201 PZP. Co ważne, jak podkreśla się w doktrynie: „Ustawa nie przewiduje możliwości uzależniania kar od rodzaju naruszenia stopnia zawinienia (gdyż wina zamawiającego nie jest przesłanką ukarania – wystarcza obiektywne stwierdzenie naruszenia).” (Stachowiak M., Komentarz do art. 201 ustawy – Prawo zamówień publicznych, w: Dzierżanowski W., Prawo zamówień publicznych. Komentarz. LEX 2014)
Organem posiadającym uprawnienia do nałożenia kary pieniężnej za popełnienie czynów wymienionych w art. 200 PZP, jest Prezes Urzędu Zamówień Publicznych. Obciążenie zamawiającego następuje w drodze wydania przez Prezesa UZP decyzji administracyjnej. Na podstawie art. 127 § 3 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, od ww. decyzji, przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. W związku z tym, zamawiający, na którego Prezes UZP (czyli organ administracji rządowej) nałożył karę pieniężną, może w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji – złożyć do Prezesa UZP wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Czy karę pieniężną na zamawiającego może nałożyć jakiś inny podmiot? W odwołaniu rozpatrywanym przez KIO (w ramach postępowania o sygn. KIO 1772/13, zakończonym wyrokiem z dnia 6 sierpnia 2013 r.), niedoszły wykonawca wniósł o wyciągnięcie konsekwencji finansowych w stosunku do członków komisji Zamawiającego prowadzącej postępowanie, na podstawie art. 200 ust. 2 pkt 6 PZP („6) odrzuca ofertę z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty”). Izba, odnosząc się do kwestii swojej właściwości wskazała, że „(…) kary pieniężne określone w art. 200 oraz 201 ustawy PZP nakłada Prezes Urzędu Zamówień Publicznych w drodze decyzji administracyjnej, wobec powyższego Krajowa Izba Odwoławcza nie jest uprawniona na tej podstawie do nałożenia na Zamawiającego kary pieniężnej.”
Należy również podkreślić różnicę miedzy pojęciami „kara pieniężna” i „kara finansowa” używanymi na gruncie ustawy PZP. Przede wszystkim istotny jest organ wymierzający sankcję – karę pieniężną nakłada Prezes UZP, karę finansową – KIO. A zatem, warto zwrócić uwagę na art. 202 ust. 1a PZP, który stanowi: „Prezes Urzędu nie nakłada kary pieniężnej, jeżeli w związku z naruszeniem przepisu ustawy Izba lub sąd nałożyli karę finansową.” Kara finansowa jest nakładana przez Izbę m.in. na podstawie art. 192 PZP. To co odróżnia karę pieniężną od kary finansowej to również kwestia tego czyj dochód stanowią środki uzyskane w związku z nałożeniem sankcji. Zgodnie z art. 195 PZP „1. Karę finansową uiszcza się w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia Izby lub sądu o nałożeniu kary finansowej, na rachunek bankowy Urzędu Zamówień Publicznych.” Natomiast środki uzyskane z kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa (art. 203 PZP). Do ściągnięcia należności (kar nałożonych przez Prezesa UZP), które nie zostaną dobrowolnie uregulowane przez obciążonego nimi zamawiającego zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Autor: Anna Mathews, Kancelaria Wawrzynowicz&Wspólnicy Sp.k.