Zamówienia publiczne

  • Zamówienia publiczneZamówienia publiczne
  • O portalu
    • Aktualności
    • Zamówienia w praktyce
    • Orzecznictwo
    • Zamówienia sektorowe
  • O autorach
  • Polityka Cookies
  • Szkolenia i doradztwo
    • Zamawiający
    • Wykonawca
    • Szkolenia
  • Kontakt
  • Search

Wyłączenie osób z wykonywania czynności w postępowaniu o udzielenie zamówień publicznych

2021-09-01Aktualności, Zamówienia w praktycekonflikt interesów, nowelizacja PZP, opinie Prezesa UZP, PZPMożliwość komentowania Wyłączenie osób z wykonywania czynności w postępowaniu o udzielenie zamówień publicznych została wyłączona

W przepisach ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (PZP) wprowadzone zostały nowe zasady składania oświadczenia o bezstronności w postępowaniu. W szczególności ustawodawca przewidział dwa odrębne oświadczenia – jedno o braku konfliktu interesów (art. 56 ust. 2 PZP), drugie o niekaralności za przestępstwa określone w art. 56 ust. 3 PZP.

Aby rozwiać ewentualne wątpliwości w zakresie rozumienia art. 56 PZP, z którego wynika obowiązek złożenia oświadczenia o bezstronności, Urząd Zamówień Publicznych (UZP) wydał opinię, w której opisano w szczególności katalog osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia.

Zasada bezstronności i obiektywizmu

Do zasad postępowań publicznych należy zasada bezstronności i obiektywizmu, która obecnie jest wyrażona w art. 17 ust. 3 PZP. Jest ona powiązana z zasadą zachowania uczciwej konkurencji oraz zasadą równego traktowania odbiorców (art. 16 pkt 1 PZP). UZP podkreśla w swojej opinii, że osoby wykonujące po stronie zamawiającego czynności związane z przygotowaniem oraz przeprowadzaniem postępowania o udzielenia zamówienia, nie powinny pozostawać w określonych relacjach z wykonawcą. Zasada bezstronności i obiektywizmu została rozwinięta w art. 56 PZP, w którym uregulowano mechanizm wyłączenia niektórych osób z dokonywania pewnych czynności w razie powstania po ich stronie konfliktu interesów lub w razie utraty przez nich wiarygodności na skutek popełnienia określonych przestępstw.

Definicja pojęcia „konflikt interesów” została wprowadzona w art. 24 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE (dyrektywy klasycznej – przy czym analogiczna definicja jest też zawarta w art. 42 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylająca dyrektywę 2004/17/WE, czyli dyrektywy sektorowej). Zgodnie z tym aktem konflikt interesów może powstać po stronie członków personelu instytucji zamawiającej lub dostawcy usług w zakresie obsługi instytucji zamawiającej, którzy biorą udział w prowadzeniu postępowania lub mogą wpłynąć na jego wynik, a mają jednocześnie, bezpośrednio lub pośrednio, interes finansowy, ekonomiczny lub inny interes osobisty, który można uznać za zagrażający ich bezstronności i niezależności w związku z postępowaniem.

Na państwa członkowskie został nałożony obowiązek skutecznego zapobiegania konfliktom interesów w postępowaniach o zamówienia publiczne. Na poziomie legislacyjnym ma on być realizowany przez mechanizm wyłączenia niektórych osób z dokonywania czynności w postępowaniu, określony w art. 56 PZP. Ze względu na konieczność przestrzegania zasady pewności i określoności prawa, ustawodawca sprecyzował, w jakich konkretnie sytuacjach występuje konflikt interesów. Pojawia się on wtedy, gdy kierownik zamawiającego, członek komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub osoby mogące wpłynąć na wynik tego postępowania lub osoby udzielające zamówienia:

  • ubiegają się o udzielenie zamówienia,
  • pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli albo pozostają we wspólnym pożyciu z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia,
  • w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą, otrzymywały od wykonawcy wynagrodzenie z innego tytułu lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia,
  • pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że istnieje uzasadniona wątpliwość co do ich bezstronności lub niezależności w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia z uwagi na posiadanie bezpośredniego lub pośredniego interesu finansowego, ekonomicznego lub osobistego w określonym rozstrzygnięciu tego postępowania.

Katalog przesłanek wystąpienia konfliktu interesów jest zatem podobny do katalogu przesłanek wyłączenia osób wykonujących czynności w postępowaniu, określony w art. 17 ust. 1 pkt 1 – 4 poprzedniej ustawy, zwrócić należy jedynie uwagę na następujące zmiany:

  • dodanie do katalogu sytuacji – obok pozostawania w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki lub kurateli – także pozostawanie we wspólnym pożyciu z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia,
  • obok stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia, dodano otrzymywanie od wykonawcy wynagrodzenia z innego tytułu,
  • przesłankę pozostawania z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że istnieje uzasadniona wątpliwość co do ich bezstronności lub niezależności – doprecyzowano poprzez z jednej strony odniesienie do związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, a z drugiej strony przez wskazanie na posiadanie bezpośredniego lub pośredniego interesu finansowego, ekonomicznego lub osobistego w określonym rozstrzygnięciu tego postępowania.

Oświadczenie o bezstronności

Pojęcie „konfliktu interesów” w polskich przepisach o zamówieniach publicznych zostało wprost wprowadzone dopiero w PZP. Tym samym podzielono przyczyny wyłączenia niektórych osób z dokonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania o zamówienie publiczne na dwie grupy. Pierwsza grupa przesłanek wyłączenia dotyczy pojawienia się po stronie tej osoby konfliktu interesów. UZP w swojej opinii przedstawia drugą grupę podlegających wyłączeniu osób jako tych, które „utraciły wiarygodność”. Są to osoby wymienione w art. 56 ust. 1 PZP, które w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego zostały prawomocnie skazane m.in. za następujące przestępstwa:

  • sprzedajność pełniącego funkcję publiczną,
  • przekupstwo,
  • płatną protekcję bierną i czynną,
  • fałszerstwo materialne,
  • niwelowanie dokumentu,
  • oszustwo,
  • wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym,
  • łapownictwo na stanowisku kierowniczym,
  • wyłudzanie kredytu,
  • niwelowanie dokumentacji działalności gospodarczej,
  • zakłócenie przetargu publicznego.

Osoba, która została prawomocnie skazana za jedno z tych przestępstw, będzie wyłączona z dokonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania o zamówienie publiczne, chyba że nastąpi zatarcie skazania.

Osoby, które mogą podlegać wyłączeniu z dokonywania czynności, mają obowiązek złożyć oświadczenie o istnieniu albo braku istnienia okoliczności powodujących wyłączenie. Nowością w PZP jest wskazanie terminów złożenia oświadczeń – oświadczenie o istnieniu konfliktu interesów składa się niezwłocznie po powzięciu wiadomości o ich istnieniu, oświadczenie o braku istnienia konfliktu interesów składa się nie później niż przed zakończeniem postępowania o udzielenie zamówienia (art. 56 ust. 5 PZP), a oświadczenie o istnieniu lub nieistnieniu okoliczności związanych z utratą wiarygodności składa się przed rozpoczęciem wykonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia (art. 56 ust. 6 PZP). Wymienione wyżej oświadczenia składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia na zasadach określonych w art. 233 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny – z tego względu jednolita interpretacja przesłanek wyłączenia jest szczególnie istotna. Tak jak w poprzednim stanie prawnym, oświadczenie w formie pisemnej odbiera kierownik zamawiającego. Dokument stanowi załącznik do protokołu postępowania. Osoba składająca oświadczenie powinna być pouczona o odpowiedzialności karnej grożącej przy składaniu fałszywych oświadczeń, dlatego stosowne pouczenie warto zamieścić w treści oświadczenia.

W razie wystąpienia okoliczności związanych z konfliktem interesów lub utratą wiarygodności, osoby wykonujące czynności w postępowaniu podlegają wyłączeniu. Czynności przez nie podjęte po powzięciu przez nich wiadomości o okolicznościach powodujących wyłączenie, zgodnie z art. 56 ust. 7 PZP, muszą być powtórzone, za wyjątkiem czynności faktycznych niewpływających na wynik postępowania, jak np. otwarcie ofert.

Katalog osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia o bezstronności

Na gruncie PZP doprecyzowany został katalog osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu przesłanek do wyłączenia (należy jednak zwrócić uwagę, że katalog ten pokrywa się z praktyką przyjętą na gruncie poprzedniej ustawy).

Jako osobę, która może być wyłączona z dokonywania czynności zgodnie z art. 56 ust. 1 PZP w pierwszej kolejności wymienia się kierownika zamawiającego. Ma to ścisły związek z czynnościami, jakie kierownik wykonuje w związku z postępowaniem z mocy ustawy. Zgodnie z interpretacją UZP, obowiązek złożenia oświadczenia wynika tylko i wyłącznie z faktu wykonywania przez kierownika określonych czynności. Jeśli kierownik wykorzysta swoje uprawnienie do powierzania czynności w postępowaniu innym osobom na podstawie art. 52 ust. 2 PZP, a jednocześnie sam nie będzie uczestniczył w tych czynnościach, ani nie będzie podejmować decyzji związanych z prowadzonym postępowaniem, nie jest on zobowiązany do składania odpowiedniego oświadczenia. Widać to szczególnie we wzorach protokołów postępowania załączonych do rozporządzenia Ministra Rozwoju Pracy i Technologii z dnia 18 grudnia 2020 r. w sprawie protokołów postępowania oraz dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. W dokumencie dopuszczalne jest albo zaznaczenie opcji wskazującej, że kierownik wykonuje czynności w postępowaniu i złożył oświadczenie określone w art. 56 ust. 4 ustawy, albo tej, według której kierownik nie wykonuje czynności w postępowaniu i przekazał uprawnienia do dokonania czynności w postępowaniu innej osobie. Ze względu na pełnioną funkcję, oprócz kierownika zamawiającego, wymieniony w art. 56 ust. 1 PZP został również członek komisji przetargowej, a także ogólnie inne osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub osoby mogące wpłynąć na wynik tego postępowania lub osoby udzielające zamówienia

Katalog osób wykonujących czynności w postępowaniu, zobowiązanych do złożenia oświadczenia z art. 56 ust. 4 PZP, jest katalogiem otwartym – osoby pełniące inne funkcje mogą do niego należeć ze względu na swoje inne cechy. Przede wszystkim są to osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego. Czynności te dotyczą postępowania w rozumieniu art. 7 pkt 18 PZP, czyli czynności dokonanych od wszczęcia postępowania do zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego albo unieważnienia postępowania, przy czym samo zawarcie umowy nie jest już czynnością w postępowaniu. UZP wskazał w opinii, że osoby przygotowujące postępowanie, które nie mają jednocześnie wpływu na jego wynik i nie wykonują czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania (np. autor opisu przedmiotu zamówienia, osoba dokonująca ustalenia wartości szacunkowej, które na dalszych etapach procedury nie biorą udziału w postępowaniu) nie są zobowiązane do złożenia oświadczeń z art. 56 ust. 4 PZP.

Do osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia należą również osoby mogące wpłynąć na wynik postępowania. UZP podkreśla, że wpływ ten może być zarówno pośredni, jak i bezpośredni. Oceniając potencjalny wpływ danej osoby na postępowanie, należy brać pod uwagę charakter i znaczenie wykonywanej przez nią czynności oraz możliwość wpływania na decyzję o wyborze wykonawcy.

Ze względu na to, że zawarcie umowy nie jest czynnością w postępowaniu, zaznaczono w przepisach, że osoba udzielająca zamówienie publiczne również jest zobowiązana do złożenia oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu konfliktu interesów lub braku wiarygodności.

Autorki: Katarzyna Dziąćko, Julia Fischer, Kancelaria Wawrzynowicz & Wspólnicy Sp.k.


Tweet

Odwiedź też:

energia.edu.pl
prawo-naprawcze
Restrukturyzacja

Portal tworzony przez:

Menu

  • Strona główna
  • Aktualności
  • Zamówienia w praktyce
  • Orzecznictwo
  • Zamówienia sektorowe
  • Energetyka
W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Możecie Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies. Akceptuję Czytaj politykę cookies
Polityka Cookies

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT