Nowelizacją z dnia 22 czerwca 2016 r. wprowadzona została nowa możliwość dokonywania oceny spełniania przez wykonawców warunków udziału w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego dopiero po dokonaniu oceny ofert – tzw. „procedura odwrócona”.

Zgodnie z nowym art. 24aa PZP, w postępowaniu prowadzonym w tym trybie zamawiający może w pierwszej kolejności ocenić oferty i dopiero wówczas zbadać sytuację podmiotową, tzn. czy wykonawca – ale tylko ten, który złożył ofertę ocenioną najwyżej – spełnia wszystkie warunki udziału w postępowaniu i nie podlega wykluczeniu. Aby móc z tej możliwości skorzystać, zamawiający musi ją przewidzieć w SIWZ lub w ogłoszeniu o zamówieniu. Ustawodawca przewidział ponadto sytuację, gdy wykonawca albo uchyla się od zawarcia umowy, albo też nie wnosi zabezpieczenia należytego jej wykonania – wówczas zamawiający może zbadać pod kątem spełniania warunków udziału w postępowaniu i podstaw wykluczenia następnego (wg rankingu ofert) wykonawcę.

Przepis ten wprowadzony został w związku z uregulowaniem analogicznej procedury w art. 56 ust. 2 Dyrektywy 2014/24/UE, zgodnie z którym w procedurach otwartych instytucje zamawiające mogą podjąć decyzję o rozpatrzeniu ofert przed sprawdzeniem, że nie ma podstaw wykluczenia, i przed weryfikacją spełnienia kryteriów kwalifikacji. W takiej sytuacji instytucje zamawiające muszą jedynie zapewnić, by sprawdzenie niewystępowania podstaw do wykluczenia czy weryfikacja spełnienia kryteriów kwalifikacji były dokonywane w sposób bezstronny i przejrzysty, aby zamówienia nie uzyskał wykonawca, który powinien być z postępowania wykluczony. Dyrektywy pozwalają na wyłączenie procedury odwróconej dla określonych rodzajów zamówień – w znowelizowanej PZP takiego wyłączenia jednak nie przewidziano.

Ponieważ procedura jest nowa, a może być atrakcyjnym rozwiązaniem dla zamawiającego, pozwalającym na zaoszczędzenie czasu na klasyczną procedurę oceny wykonawców, Prezes UZP opublikował na stronie internetowej Urzędu wytyczne dotyczące jej stosowania.

Przede wszystkim Prezes UZP wskazał, że procedura odwrócona przed oceną ofert nie wymaga nawet badania wstępnych oświadczeń wykonawców, składanych w trybie art. 25a PZP, w tym także jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia dla postępowań o wartości szacunkowej przekraczającej progi unijne. Zamawiający na początku weryfikuje, czy któreś ze złożonych ofert nie podlegają odrzuceniu zgodnie z art. 89 ust. 1 PZP oraz ocenia ważne oferty na podstawie kryteriów oceny ofert. Po ustaleniu rankingu złożonych ofert zamawiający bada wstępne oświadczenie złożone tylko przez tego wykonawcę, który złożył najwyżej ocenioną ofertę, po czym wzywa wykonawcę do przedstawienia dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw do wykluczenia z postępowania zgodnie z art. 26 ust. 1 PZP (lub dla postępowań o wartości zamówienia poniżej progów unijnych – może wezwać do przedstawienia tych dokumentów zgodnie z art. 26 ust. 2 PZP).

Oznacza to, że w postępowaniach, w których zastosowana zostanie procedura odwrócona, zasady składania dokumentów są takie same, jak w innych postępowaniach prowadzonych w trybie przetargu nieograniczonego – wraz z ofertą wykonawca musi złożyć stosowne oświadczenie zgodnie z art. 25a, tyle że w przeciwieństwie do „zwykłych” postępowań, nie jest ono badane w pierwszej kolejności, a dopiero po zakończeniu oceny ofert.

Kolejną różnicę stanowi odmienne stosowanie art. 26 ust. 3 – w przypadku braku, niekompletności czy błędów dotyczących wstępnego oświadczenia, zamawiający będzie wzywał do złożenia, uzupełnienia lub poprawienia tego oświadczenia nie wszystkich wykonawców, a jedynie tego, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza. Oznacza to, w przeciwieństwie do procedury „zwykłej”, że nawet jeśli któryś z wykonawców wcale nie dołączy do oferty wymaganego oświadczenia, zamawiający nie będzie wzywał do jego uzupełnienia przed etapem oceny ofert. Prezes UZP wskazał w swojej interpretacji, że wynika to z celu przyświecającego ustanowieniu procedury odwróconej, którym jest maksymalne przyspieszenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Autor: Katarzyna Dziąćko, Wawrzynowicz & Wspólnicy Sp.k.